Ettirgen Fiiller Nasıl Olur ?

Cevap

New member
Ettirgen Fiiller Nedir?

Türkçede fiiller, bir eylemin nasıl gerçekleştirildiğini veya kimin tarafından gerçekleştirildiğini belirten kelimelerdir. Ancak bazı fiiller, sadece öznenin eylemi yaptığı anlamını taşımaktan öte, başkasına eylemi yaptıran bir anlam ifade eder. Bu tür fiillere "ettirgen fiiller" denir. Ettirgen fiiller, dilde eylemi bir başka kişiye veya varlığa yaptırma anlamı yükleyen fiillerdir. Bu fiiller, temel olarak “birine bir şey yaptırma” fikrini taşır.

Ettirgen Fiillerin Özellikleri

Ettirgen fiiller, bir eylemin yalnızca özne tarafından değil, başkasına yaptırılmasıyla ilgilidir. Bu fiillerin önemli bir özelliği, "-t" ekinin fiile eklenmesiyle oluşmalarıdır. Yani, bir fiil ettirgen hale gelirken, bu fiile genellikle "-t" eki eklenir. Ancak bazı durumlarda, fiilin köküne bağlı olarak farklı ekler de kullanılabilir. Bu tür fiillerin örneklerine ve işleyişine bakarak, dil bilgisi açısından bu fiillerin nasıl kullanıldığını daha iyi anlayabiliriz.

Ettirgen Fiiller Nasıl Oluşur?

Ettirgen fiil oluşturma, genellikle fiil köküne "-t" veya "-tır" eki getirilerek yapılır. Bu ek, fiilin anlamını değiştiren ve başkasına eylemi yaptırma durumunu ortaya koyan bir ek olarak dilde kullanılır. Örneklerle açıklayalım:

- "Yazmak" fiilinden "yazdırmak" fiili oluşturulur. Burada yazmak fiili, bir kişinin kendi başına yazma eylemi yapması anlamına gelirken, "yazdırmak" fiili bir başkasına yazma eylemini yaptırma anlamını taşır.

- "Görmek" fiilinden "gördürmek" fiili türetilir. Görmek, kişinin kendisinin bir şeyi görmesi anlamına gelirken, gördürmek birine bir şey görmesini sağlamak anlamında kullanılır.

Bu tür dönüşümler, dilde anlamın değişmesine ve daha farklı bir anlatım tarzının ortaya çıkmasına olanak sağlar. Ettirgen fiiller, günlük dilde sıklıkla kullanılan yapılardır ve dilin zenginliğini artıran önemli bir öğedir.

Ettirgen Fiillerin Kullanım Alanları

Ettirgen fiiller, dilde oldukça yaygın olarak kullanılır. İnsanlar arasında yapılan eylemler, özellikle de başkalarına bir şey yaptırma durumları, bu fiillerle ifade edilir. Birine eylemi yaptırma, bir şeyin başkasına yapılmasını sağlama durumu, ettirgen fiillerin en yaygın kullanım şeklidir.

Örneğin, bir öğretmenin öğrencisine bir konu hakkında bilgi vermesi veya bir annenin çocuğuna bir şey öğretmesi gibi durumlar, ettirgen fiillerle daha doğru bir şekilde ifade edilebilir. Bu tür durumlar, dilin etkili bir şekilde kullanılmasına olanak sağlar.

- "Temizlemek" fiilinden "temizletmek" türetilir. Temizlemek, bir kişinin kendisinin bir şeyi temizlemesi anlamına gelirken, temizletmek başkasına bu eylemi yaptırmak anlamına gelir.

- "Yıkamak" fiilinden "yıkatmak" türetilir. Burada, bir kişi bir başkasına bir şeyi yıkama eylemini yaptırır.

Ettirgen Fiiller ve "-t" Ekinin Rolü

Ettirgen fiillerin oluşumunda en yaygın kullanılan ek "-t" ekidir. Bu ek, fiilin köküne eklenerek anlamı değiştirir ve başkasına bir eylemi yaptırma anlamını getirir. Ancak, bu ek her zaman bu şekilde kullanılmaz; bazen "-tır", "-dir" veya "-r" gibi ekler de kullanılabilir. Bu farklı ekler, anlamda bir farklılık oluşturmaz; yalnızca biçimsel olarak kullanılır.

- "Yapmak" fiilinden "yaptırmak" türetilir. Burada "-tır" eki, anlam değişikliğini sağlamak için kullanılır.

- "Kırmak" fiilinden "kırdırmak" türetilir. Bu durumda da "-dır" ekinin kullanıldığını görürüz.

Bu eklerin kullanımı, özellikle edebi dilde veya daha zengin bir anlatımda önemlidir.

Ettirgen Fiillerin Diğer Dilbilgisel Özellikleri

Ettirgen fiillerin dilbilgisel yapıları da önemli bir özellik taşır. Bu fiiller, cümledeki öznenin genellikle bir başkasına eylemi yaptırdığı yapılar oluşturur. Cümlenin öznesi, eylemi gerçekleştiren kişi değil, eylemi başkasına yaptıran kişidir.

Örnek:

- "O, çocuğunu okula göndermeyi başardı." (Bu cümlede, göndermek fiili ettirgen fiil olup, çocuğa bir şey yaptırma anlamı taşır.)

- "Öğretmen, öğrencilerine ödev yaptırdı." (Öğretmen, öğrencilerine bir şey yaptıran kişidir.)

Bunun dışında ettirgen fiillerin kullanılmasında, etkilenen kişi genellikle nesne durumunda olur. Örneğin, "kitap okumak" fiilinin ettirgen hali olan "kitap okutturmak" cümlesinde "okutulan kişi" nesne olur.

Ettirgen Fiillerin Sıklıkla Karıştırıldığı Durumlar

Ettirgen fiiller bazen, etken fiillerle karıştırılabilir. Etken fiillerde özne, eylemi doğrudan gerçekleştirirken, ettirgen fiillerde özne, başkasına eylemi yaptıran kişidir. Bu ayrım, dil öğrenicilerinin sıkça zorlandığı bir konu olabilir.

Örneğin:

- "Ben yemek yaparım." (Etken fiil)

- "Ben arkadaşımı yemek yaptırırım." (Ettirgen fiil)

Bu iki cümledeki fiiller arasındaki fark, öznenin eylemi doğrudan yapıp yapmamasıdır. Etken fiil özne, eylemi kendisi yapar; ettirgen fiil ise başkasına bu eylemi yaptırır.

Ettirgen Fiillerin Türkçede Kullanımı

Türkçede ettirgen fiiller, özellikle iş yerlerinde, eğitimde veya günlük hayatta sıkça kullanılır. Her türlü sosyal etkileşimde, bir kişinin başkasına bir şey yaptırma durumu söz konusu olabilir ve bu da dilde ettirgen fiillerin yaygın olarak kullanılmasına neden olur. Eğitimde bir öğretmenin öğrencilere bir şeyler öğretmesi, iş hayatında bir yöneticinin çalışanlarına işler yaptırması gibi durumlar, ettirgen fiillerle ifade edilir.

Sonuç

Ettirgen fiiller, dilin önemli ve işlevsel yapılarından biridir. Bu fiiller, birine bir şey yaptırma anlamı taşıyan ve dilin ifade gücünü artıran yapılardır. "-t" ekinin fiile eklenmesiyle oluşan bu yapılar, anlamda belirli bir değişiklik yaratır. Ettirgen fiillerin kullanımı, dil öğreniminde önemli bir yer tutar ve bu yapıları doğru bir şekilde kullanmak, dilin zenginliğini anlamayı sağlar.